ካበየኖት ኢኻ?

ጸሓፊ ክእለት ስለ ዘለዎ ጥራይ ኣይኮነን ዝጽሕፍ። ብዛዕባ’ቲ ክጽሕፎ ዘለዎ ኣርእስቲ እኹል ኣፍልጦ ስለዘለዎ ‘ዉን ኣይኮነን፡፡ ምናልባት’ዉን ናይ ምጽሓፍ ድሌትን ምልዕዓልን ስለ ዘለዎ’ዉን ኣይኮነን፡፡ ሓደ ሓደ እዋን ዕረፍቲ ዝኸልእ ሽግር ከጋጥም እንከሎ፡ መልሲ ዘድልዮም ሕቶታት ክህልዉ እንከለዉ፡ እዞም ሽግራትን ሕቶታትን ግቡእ ኣቓልቦ ክስእኑ እንከለዉ ክትጽሕፍ ትግደድ ትኸዉን፡፡ ሽግራትን ሕቶታትን ንዝደቀሰ ኣእሙሮ ምንቕናቕ፡ ንዝዘንግዐ ሕልና ምዝካርን፡ ንዝደቀሰ ወዲ ሃገር ከንቅሑ ይግብኦም፡፡ እንበኣርከስ ካብዞም ልዒለ ዝጠቐስኦም ሓሳባት ብምብጋስ’የ ክጽሕፍ ዝተበገስኩ፡፡ ኣብዚ ዓምዲ ንዝመጽእ እዋናት ነቶም ስጋኣታትና ዝብሎም ሕቶታትን ሽግራትን ቅሩብ ገለ ክብል እየ፡፡

ብተፈጥሮይ ዘይትስፍዉ ኣይኮንኩን፡፡ እንተኾነ ብዙሓት ዘተሓሳስቡኒ ነገራት ኣለዉ፡፡ ብዛዕባ ቤተሰበይ እሓስብ፡ ብዜግነተይ ብዛዕባ ሃገረይን ህዝበይን እሓስብ፡፡ ብተፈጥሮኣዊ ሰብኣዉነተ

ይ ብዛዕባ ህዝቢ ዓለም ድሕነትን ዕድልን እሓስብ፡፡ ሰብ ስለ ዝኾንኩ ድማ ብዛዕባ ገዛእ ርእሰይ እሓስብ፡፡ እዚ ሓሳብ’ዚ ኣብ ኩላትና ከምዘሎ እስሞዓኒ፡፡ ዘተሓሳስበና ከምቲ ባህግናን ድሌትናን ዓይነት ሂወት ክንነብር ዘይምኽኣልና ጥራይ ዘይኮነ ኣብዚ እዋን ከም ሕብረተሰብ ንህልዉናና ዝፈታትኑ ነገራት እናበርከቱ ይኸዱ ምህላዎም’ዩ፡፡

ኣብዛ ምድሪ፡ ወድሰብ ክብርቲ ሂወት ዘላቶ ዓብን ክቡርን ፍጥረት እዩ፡፡ ኩሎም ደቅሰባት ጽቡቕ ሂወት ይደልዩ፡፡ ሰላምን ዕግበትን፡ ክብርን ፍቕርን፡ ጽባቐን ድምቀትን፡ ዕላማን ዕቤትን ይብህጉ፡፡ ናይዚኦም ተጻረርቲ ዝኾኑ ነገራት ክገጥሞም ኣይፈቕዱን፡፡ ይኹን እንበር ኣብ ዓለምና ጎኒ ጎኒ ሰናይ ነገራት እኩያት ነገራትዉን ኣለዉ፡፡ እዚ ድማ ብዙሓት ሕቶታት ከለዓዕሉ ናይ ግድን ይኸዉን፡ ደቅሰባት ሰናይ ነገር ዝደልዩ እንተኾይኖም መንን ስለምንታይን እኩያት ነገራት ይፈጠሩ? መን’ዩ ስለምንታይ’ዩ’ኸ እንደልዮም ሰናይ ነገራት ዘስእነና? ደቅሰባት ባዕላቶም ድዮም ወይስ ክፍለጥ ዘይተኻእለ ስዉር ሓይሊ ኣሎ’ዩ፡፡

ከም ሕብረተሰብ ሕቶታት ክነልዕልን ንሕቶታትና ግቡእ ምላሽ ክንህበሎም እንተዘይክኢልና ሽግራትና ክንፍትሾም ኣይከኣልናን ኣሎና ማለት’ዩ፡፡ ደቅሰባት ዝተወሳሰቡ ግድላትን ዝፈትሑሉን ኣሸገርቲ ሕቶታት ዝምልስሉን ኣእምሮ ዝተዓደሉ እዮም፡፡ ስለዚ ሽግራትና ዘተሓሳስቡ ጥራይ ዘይኮኑ መፍትሒ ንምንዳይ ዘለዓዕሉ እዮም፡፡ ትኽክለኛ መበገሲ ዝኾነና ድማ ንሕና ኢና፡፡ ስለምንታይ ንሕና ሰባት ምንጪ ናይ እከይን ፈጠርቲ ሽግርን እንኸዉን? እከይ ተግባር ባህሪ ስብእናና ኣነኣኢሱ ኢ’ሰብኣዉነትና ከምዘርኢ ብዘይምርዳእና’ዶ ይኸዉን? እከይ ተግባር ብምፍጻም ካብ እንረኽቦ ጥቕሚ ንላዕሊ ሰናይ ነገር ብምፍጻም እንጉድኦ ዝያዳ ንሂወትና ከም ዘድምቓ ሰኣን ምፍላጥና’ዶ ይኸዉን፡፡? ስለምንታይ ኢና ነዚኦምን ካልኦት ሕቶታትን ብምልዕዓል ገዛእ ርስና ዘይንፍትሽ፡፡ተወሳኺ፦

ኣብዛ ዓለም ዝዓየኽዎ ሰናይ ወይ እከይ ነገር እንታይ እዩ ?

ኣየናይ’ከ ይበልጽ ?

ክገብሮ ዝግብኣኒ ስለምንታይ ኣይገበርኩን?

ክገብሮ ዘይግብኣኒ’ኸ ስለምንታይ ጌረዮ?

በዚ ተግባረይ ንመን ጎዲአ ንምንከ ረቢሐ?

ክጎድኦ ዘይግብኣኒ ብምጉድአይ ወይ ክጠቕሞ ዝግብኣኒ ብዘይምጥቃመይ ኣነ እንታይ ተረቢሐ?

ንባዕለይ ሰናይ ነገር ከይፈጸምኩ ካብ ካልኦት ሰናይ ነገር ምጽባየይ’ከ ቅኑዕ ድዩ?

ንምኻኑ ሰናይ ነገር ብምስራሕ ጽቡቕ ሂወት ምምራሕ ዝጅምር ካበይን ካብ መንን እዩ?

ፈጣሪ ሽግር ካብ ምኻን ኩሉ ግዜ ኣካል መፍትሒ ናይቲ ሽግር ብምኻን ዝሓሸ ሂወት ምምራሕ ይከኣል’ዶ ይኸዉን፡፡?

ብኸምዚኦም ዓይነት ሕቶታት ዉሽጣዊ ሂወትና ፈትሽና ክንጸሪ እንተዘይኪኢልና ገዛእ ርእስና ግዳይ ድፋዕ እከይ ተግባራት ናይ ምኻን ዕድልና ሰፊሕ’ዩ፡፡ ዕቤት ኤርትራ ሃገርናን ህልዉ ኩነታት ህዝብናን በዚ ክንድህስሶ የድልየና፡፡ ታሪኽ ሃገርና ምስ እንርኢ ንዜጋታታ ምችእቲ ዝነበረትሉ እዋን ነቢሩ እንተነይሩ የጠራጥር እዩ፡፡ ከምቲ ቀደም ምችእቲ ዘይነበረት ሕጅዉን ዝሓይሽ ነገር የብላን፡ ጽባሕዉን ምችእቲ ትኹን ኣይትኹን ኣብዚ ሕጂ ኮንኳ ክትሓስቦ ኣሸጋሪ እዩ፡፡ ብሓደ ነገር ግና ርግጸኛታት ክንከዉን ንኽእል፡፡ ካሳብ ሕጂ ዝነበሩናን ሕጅዉን ዘለዉናን ኣመለኻኽታታትን ባህርያትን ምሳና እንተቐጺሎም እታ ጽባሕ ክትህልወልና እንደልያ ኤርትራ ካብዛ ሎሚ ዘላ እትሓይሽ ኣይኮነትን፡፡ አረ ካብ ግዝፊ እቶም ሽግራትን ዉስብስብነትን ብዝበለጸ ዘይምችእቲ ክትከዉን’ያ፡፡ ክሳብ ሕጂ ዝፈጸምናዮምን ኣብ ልዕሌና ዝተፈጸሙን ነገራት መብዛሕትኦም ዘየፍቀድናሎምን ዘይነፍቅዶምን እዮም፡፡ እዚ ናትና ዘይነበረን ዘይኮነን ናይ ታሪኽ ምዕራፍ እዩ፡፡ ስለዚ ክንዓጽዎም ኣሎና፡፡ ናትና ዝኾነን ዝኸዉንን ታሪኽ ክንሰርሕን ክንጽሕፍን ናብ እንኽእለሉ ደረጃ ክንሓልፍ ኣሎና፡፡

ሎሚ ተሰዲድና እንነብረለን ዘሎና ሃገራት ዝሓሸ ሂወትን ምዕባለን ዝመርሑ ዘለዉ ኣህዛብ ኣብዚ ዘብጽሖም ንሽግራት ኢድ ዘይምሃቦምን ወይ ድማ ንጸገማት ናይ ምቁጽጻር ዓቕሚ ብምምዕባሎም እንበር ጸገማት ስለ ዘይነብሮም ወይ ዘይብሎም ኣይኮነን፡፡ ንሕና ኸ ንኹሎም ሽግራትና ኣሜን ኢልና ክንቅበል ኣሎና ማለት ድዩ? ነፍሲ ወከፍ ወዲ ሃገር ንገዛእ ርእሱ እዚ ሕቶ’ዚ ክሓትት ይግባእ፡፡ብርግጽ ክሳብ ሕጂ ኣሜን ኢልና ተቐሚጥና ማለተይ ኣይኮነን፡፡ ንተኾነ ግና ናይ ጻዕርና ዓቕሚ ክንግምግም እንከለና ዝተማልአን መሰረት ዘለዎን ኣይመስልን፡፡ ብፍላይ እቶም ብሰባት ዝፍጠሩ ሽግራት ናይ ምብዳህ ዓቕምና ትሑት እዩ፡፡

ደቅሰባት ምስ ሽግራት ዝቋረኑ ብሰለስተ መንገዲ እዩ። ንሱ ድማ፦እቲ ቀዳማይ ባዕሉ ፈጣሪ ሽግር ብምዃን ክኸዉን እንከሎ፥ እቲ ካልኣይ ድማ፡ ግዳይ ናይቲ ሽግር ብምኻን እዩ፡፡ እቲ ሳልሳይ ድማ፡ ፈታሕቲ ሽግር ብምዃን’ዩ፡፡ ኩሎም ሽግራት ግና፥ ብሰብ ጥራይ እዮም ዝፍጠሩ ማለትና ኣይኮነን። ንባዕሉ ተፈጥሮኣዊ ሕግታትን ባህርን ሽግር ዝፈጥረሉ እዋን ኣሎ፡፡ ሳይንስን ቴክኖሎጅን ብተፈጥሮ ንዝፍጠሩ ሽግራት ብዝተወሰነ መጠን ፍታሕ ኣብ ምምጻእ ኣኽኢሉን ገናዉን ይጻዓር ኣሎን፡፡ ነቶም ብሰባት ዝተፈጠሩ ሽግራት ኣብ ምፍታሕ ግና ዓቕሚ ክረክብ ኣይከኣለን፡፡ እዚ ማለት ወድሰብ ካብ ፈታሒ ሽግር ምኻን ፈጣሪ ሽግር ናይ ምኻን ሚዛኑ ይዛይድ ማለት እዩ፡፡ እዚ ዝኸዉን ድማ ሰብ ንሰብ ከምቲ ዝድለ መጠንን ዓይነትን ሰብኣዊ ክኸዉን ካብ ዘይምኽኣል ዝተላዕለ’ዩ፡፡ ዉሽጣዊ ሂወት ደቅሰባት ናይ ካልኦት ሰባት ሂወት ክብ ኣቢሉ ንምልዓል ፍቓደኛ ክኸዉን ኣለዎ፡፡ ሽግራት ንምፍታሕ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ካብ ፈጣሪ ሽግር ምኻን ፈታሒ ሽግር ናብ ናይ ምዃን ታሪክ ክሰጋገር ኣለዎ። እዚ ዝኸዉን ድማ ሂወቱ ብ ሞራልን ስነ-ምግባርን ሓላፍነትን ግዴታን ብግቡእ ብምርዳእ እዩ፡፡

ክቡራት ኣንበብቲ ንዝመጽእ ኣዋናት ኣብ ሰቲት ምድያ ብዛዕባ’ዚ ጉዳይ ኣስፊሐ ክጽሕፍየ’ሞ ናትኩም ምክትታል ሪኢቶኹምን ሓሳብኩምን እጽበ፡፡ ሰቲት ምድያ ድማ ናይ ሓሳባት መካትዒትን ፈጣሪት ሓሰብቲ ሰባት ክትከዉን ናይ ልበይ ትምኒት’ዩ፡፡

ሰናይ ቅነ፡፡